Kristian Bezuidenhout en de ontwikkeling van de piano

Dit najaar haalt De Harmonie meester(forte)pianist Kristian Bezuidenhout naar Leeuwarden. Hij neemt enkele bijzondere instrumenten mee, die elk representatief zijn voor een cruciale fase in de ontwikkeling van de piano.

 

Hij laat je als publiek op een unieke en toegankelijke manier kennismaken met deze instrumenten. Bezuidenhout speelt en vertelt: aan de hand van bekende en minder bekende muziek van beroemde 19e-eeuwse componisten.

Bezuidenhout is een Australische pianist van Zuid-Afrikaanse komaf. Al jong won hij prestigieuze prijzen, waarna hij snel internationale furore maakte. Zowel solo als met beroemde orkesten, dirigenten en andere gerenommeerde musici. Hij staat internationaal bekend als specialist in het bespelen van historische instrumenten. En dan vooral de fortepiano, heel kort door de bocht is dat de overgangsvorm van het klavecimbel naar de moderne piano.

Een historisch geluid
Voor dit bijzondere recital kiest Bezuidenhout bewust voor het lecture recital: een toegankelijke en informele vorm waarin hij het verhaal van de piano vertelt: via het repertoire neemt hij je mee. Bezuidenhout: "Zo neem ik je als publiek gericht mee bij het luisteren naar de instrumenten via de muziek die er specifiek voor geschreven werd. Op die manier kan je wennen
aan een bepaalde klank, daar context bij te krijgen, om die klank later weer te kunnen herkennen. Dit format is bijzonder: meestal krijg je maar één instrument te horen en wordt er verder niets toegelicht."

Beethoven, Brahms en meer
Centraal staat de technische ontwikkeling van de piano sinds de tijd van Beethoven, de periode waarin het maken van toetsinstrumenten snel veranderde van een kleinschalig atelierambacht naar grootschalige massaproductie. Beethoven en Schubert worden gespeeld op een Graf kopie fortepiano, een instrument dat onmiddellijk de sfeer van de late 18e en vroege 19e eeuw oproept. Vervolgens hoor je Clara Schumann en Mendelssohn op een Érard fortepiano, een instrument dat typerend was voor het midden van de 19e eeuw. Het recital eindigt met Brahms, vertolkt op een Steinway-piano, misschien wel het meest iconische toetsinstrument van de 20e en 21e eeuw.

Een universum op zich
Is er een duidelijke verandering in speelstijl of technische benadering noodzakelijk, afhankelijk van het instrument?

"Ieder oud of authentiek instrument is een uniek universum op zich", legt Bezuidenhout uit. "Heel anders dan de gestandaardiseerde moderne piano's. En het is aan mij om in ieder instrument dit potentieel te ontsluiten en het ware geluid van het instrument te vinden. Niet alleen op 'merk' niveau, echt op instrument-niveau."

Het aardige daarbij is dat er voordelen schuilen in de beperkingen van de historische piano's. "Bij historische instrumenten steekt het allemaal wat nauwer. Het vraagt om een veel creatievere, meer experimentele benadering en nodigt uit tot spelen met articulatie en timing. In die zin gaan er juist veel nieuwe deuren open. Als een foto met een ander filter. En als je dan één keer de 'soft spot' weet te vinden, gaat daar zoveel kalmte en warmte van uit."

Fortepiano favoriet
Bezuidenhout vertelt dat hij het allerliefst speelt op een fortepiano, want "dan spreek ik mijn eigen taal. Na twintig jaar onverbiddelijke moderne piano's was de pianoforte een verademing. Ik begon met de fortepiano uit Mozarts tijd, waarvoor ik een compleet nieuwe techniek moest aanleren. Ja, lastiger te bespelen, maar eindelijk kon ik mij volledig laten gaan. Je kunt zo hard spelen als je wilt, zonder dat het té luid wordt. Gelijktijdig uitdagend én bevrijdend. Opeens was het volstrekt helder wat ik wilde gaan doen."

Een inspirerende reis
Wat de bezoeker meeneemt van dit lecture-recital hoopt Bezuidenhout, is "dat je als luisteraar een inspirerende reis beleeft, vanaf Beethoven voorwaarts in de tijd. Met de verschillende kwaliteiten van de instrumenten, hun karakter en eigenaardigheden. Een reis die ik zelf niet begonnen
ben vanuit een hang naar historisch-wetenschappelijk perfectionisme, maar vanuit liefde voor het instrument en de nieuwsgierigheid naar wat mensen destijds moeten hebben gehoord. Waar het hart maar van gaat zingen -
zo simpel is het."